การพัฒนาคุณภาพวารสารให้เทียบเท่าเกณฑ์ระดับนานาชาติ

เมื่อวันพุธที่ 13 พฤศจิกายน 2567 มีโอกาสได้เข้าร่วมกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่อง "การเตรียมวารสารเข้าสู่ฐาน Scopus" 
วิทยากรโดย คุณโกสินธุ์ ศิริรักษ์ 
เจ้าหน้าที่บริหารงานทั่วไประดับชำนาญการ
บรรณาธิการจัดการวารสาร Trends in Sciences (TiS)
 

"ข้อความด้านล่างนี้เป็นส่วนหนึ่งจากสไลด์ของคุณโกสินธุ์ ที่นำมาแลกเปลี่ยน ขออนุญาตบันทึกไว้เผื่อเป็นประโยชน์กับสำนักพิมพ์ ผู้บริหาร และผู้ปฏิบัติงานวารสารทุกท่านครับ"

ประเด็นในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้

การบริหารจัดการวารสาร: ความสำคัญ ความคาดหวัง และความท้าทาย

• ทำวารสารแล้วก็ต้องทำให้ดี ทำไม่ดีไม่ต้องทำ
• ความสำเร็จในการทำงานวารสารเหมือนยอดภูเขาน้ำแข็ง แต่ภาระงาน ความยุ่งยากในการทำงานเหมือนฐานของภูเขาน้ำแข็ง คนทำวารสารต้องพูดให้น้อย ทำให้มาก
• ความสำคัญของวารสาร
  • สำเร็จการศึกษา + ศึกษาต่อ + การทำงาน
  • เผยแพร่ผลงานตีพิมพ์ + ตำแหน่งทางวิชาการ + ความก้าวหน้าในอาชีพ
  • KPI หน่วยงาน + เคลมภาระงานด้านการวิจัย + แผนยุทธศาสตร์การพัฒนามหาวิทยาลัย
  • ทุนวิจัย และ การประเมินมหาวิทยาลัย / หน่วยงาน
  • รางวัล / ค่าตอบแทน / ความภูมิใจ / คุณค่าทางใจ
  • ชื่อเสียงของสาขาวิชา, คณะ, มหาวิทยาลัย/หน่วยงาน, ประเทศชาติ
  • การจัดอันดับหน่วยงานด้านการวิจัย เช่น QS, THE, SCImago, Nature เป็นต้น
  • เป็นแหล่งเผยแพร่องค์ความรู้ + ต่อยอดงานวิจัย
  • ฯลฯ
• ปัญหาที่พบในการทำวารสารยุคบุกเบิก
  • จำนวนบทความ --> ขาดแคลนบทความ + ออกเล่มล่าช้า
  • งบประมาณ --> งานประมาณจัดพิมพ์รูปเล่ม + งบประมาณด้านบุคลากร + ค่าตอบแทนผู้ประเมิน
  • นโยบายผู้บริหาร
• แนวทางการแก้ไขปัญหา
  • จำนวนบทความ --> เชิญบทความมาลงตีพิมพ์ (Invited Article) +  ส่งเล่มวารสารไปทั่วประเทศ? + บทความฉบับเต็มจากงานประชุมวิชาการ + จัดทำฐานข้อมูลอีเมลนักวิจัย เพื่อประชาสัมพันธ์วารสาร
  • งบประมาณ --> ลดจำนวนเล่มตีพิมพ์ + สร้างเครือข่ายพัฒนาคุณภาพวารสาร + พัฒนาระบบวารสารออนไลน์ (OJS)

การพัฒนาคุณภาพวารสารตามหลักเกณฑ์ Scopus

• การบริหารจัดการวารสาร 
  • เตรียมวารสาร 
    • ชื่อวารสารไม่ควรเป็นชื่อหน่วยงาน/มหาวิทยาลัย (ชื่อวารสารสำคัญมากที่ทำให้วารสารก้าวไปข้างหน้า ให้เป็นที่รู้จัก จดจำ ชื่อวารสารควรบ่งบอกตัวตนของวารสาร ไม่ควรเป็นชื่อหน่วยงานหรือมหาวิทยาลัย เพื่อความเป็นสากล)
    • สาขา/ขอบเขต
    • รูปแบบวารสาร/การอ้างอิง
    • กองบรรณาธิการ/บทความ (ต่างประเทศ)
    • เชิญชวน/ประชาสัมพันธ์
    • บทความรับเชิญ
    • งบประมาณ
    • ระบบวารสารออนไลน์ (ภาษาอังกฤษ)
    • ฐานข้อมูลอีเมลนักวิจัยในสาขาของวารสาร
    • แบบฟอร์มต่าง ๆ 
    • ทีมวิชาการ
    • ทีมบริหารจัดการ
    • เรียนรู้ ศึกษา จากวารสารอื่น/พี่เลี้ยงระยะแรก
  • วิเคราะห์ฐานข้อมูล
    • วิเคราะห์หลักเกณฑ์ฐานข้อมูล Scopus
    • วางแผนสัดส่วนบทความต่างประเทศ
    • วางแผนสัดส่วนกองบรรณาธิการต่างประเทศ (ด้านวิทยาศาสตร์ฯ)
    • กองบรรณาธิการตีพิมพ์ 20 เรื่องขึ้นไป ในฐาน Scopus (สายวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี)
    • การมีค่า Citation ใน TCI, ACI, & Scopus
    • รายชื่อมหาวิทยาลัยที่เกี่ยวข้องกับสาขาของวารสาร
    • ฐานข้อมูลนักวิจัยระดับนานาชาติ
    • กองบรรณาธิการตีพิมพ์ 5-10 เรื่องขึ้นไป ในฐาน Scopus (สายมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์)
  • การจัดทำและเผยแพร่
    • การเผยแพร่ จำนวนฉบับต่อปี
    • จำนวนบทความต่อฉบับ (เช่น 8-10 บทความ เป็นต้น) กำหนดและตีพิมพ์ให้ชัดเจน
    • การตรวจสอบภาษาอังกฤษ (English Editing) ผู้ประเมินต่างประเทศ
    • ผู้ประเมินจากฐานข้อมูลระดับนานาชาติ
    • รายชื่อผู้ประเมินจากผู้เขียน 3-5 คน เพื่อดูความโปร่งใสของผู้เขียน ผู้เขียนไม่ควรเสนอชื่อผู้ประเมินที่มีความใกล้ชิด
    • Review Process (Workflow Chart) ข้อมูลการประเมิน
    • Author Guidelines คำแนะนำสำหรับผู้เขียน
    • Publication Ethics จริยธรรมการตีพิมพ์
    • Proofreading by Author* ผู้เขียนควรได้รับการตรวจสอบบทความก่อนตีพิมพ์เสมอ เพื่อความถูกต้องของบทความและรับผิดชอบร่วมกับกองบรรณาธิการในเวอร์ชันสุดท้าย
    • วางแผนออกฉบับล่วงหน้า หากมีบทความควรตีพิมพ์ล่วงหน้า
    • เครือข่ายสังคมออนไลน์ Facebook, Twitter เป็นต้น
    • ออกแบบปกวารสาร
  • พัฒนาวารสาร
    • สร้างอัตลักษณ์วารสาร
    • ส่งวารสารเข้าฐานข้อมูลต่าง ๆ
    • วารสาร & งานประชุมวิชาการ
    • บรรณาธิการรับเชิญ หรือ บทความฉบับเต็มจากงานประชุมวิชาการ
    • เชิญชวนศาสตราจารย์ตีพิมพ์
    • การประชาสัมพันธ์ + เปิดรับบทความฉบับถัดไปเมื่อวารสารออนไลน์
    • ปรับปรุงกองบรรณาธิการทุก ๆ 2-3 ปี หรือ วิเคราะห์วารสารทุก 4-6 ปี
    • เพิ่มจำนวนบทความที่ส่งมาตีพิมพ์, DOI CrossRef
    • ตรวจสอบความซ้ำซ้อน (Dupli Checker, Turnitin, iThenticate)
    • Highlights, Graphical Abstract, Copyright Transfer Agreement ต้องให้ผู้เขียนจัดการประเด็นเหล่านี้?
    • การเพิ่มจำนวนเจ้าหน้าที่วารสาร
    • ค่าธรรมเนียมการตีพิมพ์ที่เหมาะสม ? ตรวจสอบเปรียบเทียบกับวารสารที่อยู่ในฐานข้อมูลเดียวกัน
• หลักเกณฑ์การประเมินฐานข้อมูล Scopus
  • นโยบายวารสาร
    • Aim and scope ของวารสาร ต้องระบุสาขาวิชาที่รับตีพิมพ์ชัดเจน
    • รายชื่อและต้นสังกัดของกองบรรณาธิการทุกท่าน
    • กำหนดออกวารสารชัดเจน
    • ระบุข้อความบทความที่ตีพิมพ์ต้องผ่านการพิจารณาจากผู้ทรงคุณวุฒิ
    • คำแนะนำสำหรับผู้เขียนบทความที่ครบถ้วน (1 หน้า)
  • รูปแบบการประเมินบทความ
    • พิจารณาโดยกองบรรณาธิการวารสาร
    • ผู้พิจารณาทราบชื่อผู้แต่ง และผู้แต่งทราบชื่อผู้ประเมิน (Open peer review)
    • ผู้พิจารณาทราบชื่อผู้แต่ง แต่ ผู้แต่งไม่ทราบชื่อผู้ประเมิน (Single-blind peer review)
    • ผู้พิจารณาไม่ทราบชื่อผู้แต่ง และ ผู้แต่งไม่ทราบชื่อประเมิน (Double-blind peer review) (จะได้คะแนนเต็ม)
  • กองบรรณาธิการ
    • กองบรรณาธิการหลากหลายประเทศ (จะได้คะแนนเต็ม)
    • กองบรรณาธิการบางประเทศ
    • กองบรรณาธิการภายในประเทศ
  • ผู้เขียนบทความ
    • ผู้เขียนบทความหลากหลายประเทศ (จะได้คะแนนเต็ม)
    • ผู้เขียนบทความบางประเทศ
    • ผู้เขียนบทความภายในประเทศ
  • วารสารที่เป็นที่ยอมรับของวงการวิชาการในสาขา
    • มาก
    • ปานกลาง
    • น้อย
  • ความถูกต้องของบทคัดย่อ
    • บทคัดย่อคุณภาพภาษาอังกฤษดีมาก
    • บทคัดย่อคุณภาพภาษาอังกฤษปานกลาง
    • บทคัดย่อคุณภาพภาษาอังกฤษแย่
  • ความสอดคล้องของเนื้อหาบทความกับขอบเขตวารสาร
    • มาก
    • ปานกลาง
    • น้อย
  • เนื้อหาบทความฉบับเต็ม
    • เนื้อหาในบทความอ่านง่าย ภาพและตารางชัดเจน
    • เนื้อหาในบทความเดียวกันไม่ไปในทิศทางเดียวกัน
    • เนื้อหาในบทความอ่านยาก ตัวอักษร ตัวเลขและรูปภาพในตารางไม่ชัดเจน
  • การอ้างอิงวารสารในฐานข้อมูล Scopus*
    • citation/article สูง
    • citation/article น้อย
    • citation/article ไม่มี
  • การอ้างอิงผลงานของบรรณาธิการและกองบรรณาธิการ*
    • การอ้างอิงผลงานสูง
    • การอ้างอิงผลงานน้อย
    • ไม่มีการอ้างอิงผลงาน
  • การออกวารสารตามกำหนดเวลา*
    • ออกก่อนเวลา
    • ออกตรงเวลา
    • ออกล่าช้า 1ฉบับ
  • เนื้อหาบทความสามารถเข้าถึงแบบออนไลน์
    • ฉบับล่าสุดสามารถอ่านบทความเต็มได้
    • ฉบับล่าสุดสามารถอ่านบทคัดย่อได้
    • ฉบับล่าสุดไม่สามารถเข้าถึงได้
  • เว็บไซต์วารสารเป็นภาษาอังกฤษ
    • เป็นภาษาอังกฤษทั้งหมด
    • บางส่วนเป็นภาษาอังกฤษ
    • ไม่มีภาษาอังกฤษ
  • คุณภาพของเว็บไซต์ภาษาอังกฤษ
    • ดีมาก
    • ปานกลาง
    • น้อย

การเตรียมกองบรรณาธิการวารสาร

• เตรียมรายชื่อ + ข้อความเชิญเป็นกองบรรณาธิการ
• เลือกตามสาขาวารสารและหลากหลายประเทศ
• เชิญกองบรรณาธิการต่างประเทศ (ASEAN > 100 รายชื่อ?)
• กอง บก. มีบทความตีพิมพ์ใน Scopus จำนวน 10 เรื่องขึ้นไป?
• ท่านใดตอบรับเป็นกอง บก. แล้วขึ้นรายชื่อบนเว็บไซต์วารสารเลยชาวต่างชาติไม่คำนึงเรื่องหนังสือแต่งตั้ง หากตอบรับแล้วไม่ขึ้นชื่อในเว็บไซต์จะดูไม่ดียิ่งกว่า

การเตรียมนักวิจัยต่างประเทศ

• เตรียมรายชื่อ + ข้อความเชิญตีพิมพ์บทความในวารสาร
• เลือกตามสาขาวารสารและหลากหลายประเทศ
• เน้นนักวิจัยต่างประเทศ + อาเซียน? (บทความภาษาอังกฤษจะทำให้ยอดการอ้างอิงสูงและรวดเร็ว)
• เลือกนักวิจัยที่ตีพิมพ์ใน Scopus เป็นหลัก
• เลือกอีเมลรวบรวมไว้ใน Excel + Clean data (> 5,000 เมล)
• การเลือกหลากหลายประเทศจะทำให้การอ้างอิงกระจาย
• การเพิ่มจำนวนบทความต่อปี จะทำให้จำนวนการอ้างอิงสูงขึ้น

การทาบทามผู้ประเมินระดับนานาชาติ

• ผู้ประเมินจากฐานข้อมูล เช่น Scopus, ScienceDirect เป็นต้น
• เลือกจากสาขาของบทความ คำสำคัญ บรรณานุกรม หรือสาขาของผู้เขียน
• เปิดโอกาสให้ผู้เขียนเสนอชื่อผู้ประเมิน 3-5 คน
• ทาบทามผู้ประเมินบทความละ 8-10 คน + กรอกข้อมูลในระบบให้ละเอียด
• กำหนดระยะเวลาการประเมิน 3-4 อาทิตย์ต่อบทความ