ว่าด้วยการใช้ AI กับงานวิเคราะห์หมวดหมู่หนังสือ

    ในยุคที่การเปลี่ยนแปลงทางด้านเทคโนโลยีมีความก้าวหน้าอย่างรวดเร็ว เราจะเห็นการเปลี่ยนแปลงต่าง ๆ มากมายในทุก ๆ วงการ รวมทั้งวงการห้องสมุดก็ไม่เว้น ถ้าจะพูดถึงเทคโนโลยีที่กำลังมาแรงแซงทุกโค้ง ณ ตอนนี้ ก็คงจะหนีไม่พ้นคำว่า AI ทุกวงการให้ความสนใจพร้อมกับความกังวลใจมิน้อยว่า AI จะมาแย่งงานจากคนหรือเปล่า เราจะตกงานกันในยามแก่หรือไม่ แต่ถ้าคิดในอีกมุมหนึ่ง ถ้าเราใช้ AI มาเป็นตัวช่วยในการทำงานล่ะ จะช่วยให้งานสำเร็จรวดเร็วทันใจวัยรุ่นได้ไม่น้อยเลยทีเดียว

     ในวงการห้องสมุดก็เป็นอีกหนึ่งวงการที่ให้ความสนใจและเห็นความสำคัญกับการนำ AI มาช่วยงานในส่วนต่าง ๆ โดยแทรกซึมในบริการต่าง ๆ โดยที่แทบจะไม่รู้ตัว ไม่ว่าการใช้ AI ในการให้บริการตอบคำถามออนไลน์ผ่าน Chat bot หรือแม้แต่ในส่วนงานวิเคราะห์ทรัพยากรสารสนเทศเองก็ได้มีการศึกษาเกี่ยวกับการนำเทคโนโลยี AI มาช่วยในการทำงานด้วยเช่นกัน วันนี้จึงจะหยิบเอาประเด็น AI มาพูดคุยในส่วนของการนำมาใช้เป็นตัวช่วยในการจัดหมวดหมู่หนังสือ กับคำถามที่ว่า “ห้องสมุดจะใช้ AI จัดหมวดหมู่หนังสือตามประเภทและหมวดหมู่ต่าง ๆ ได้อย่างไร”

     AI สามารถจัดหมวดหมู่หนังสือตามประเภทและหมวดหมู่ต่าง ๆ ด้วยการวิเคราะห์เนื้อหาของหนังสือ จากการนำเทคโนโลยีการประมวลผลภาษาธรรมชาติ หรือ Natural language processing (NLP) ซึ่งเป็นวิทยาการแขนงหนึ่งในหมวดหมู่ของเทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ หรือ Artificial Intelligence ซึ่งช่วยให้คอมพิวเตอร์สามารถเข้าใจภาษาธรรมชาติของมนุษย์ได้ ตลอดจนตีความและใช้งานภาษาปกติที่มนุษย์ใช้สื่อสารกันได้ โดยเทคโนโลยี NLP นี้ มีรากฐานจากวิทยาการหลากหลายสาขาด้วยกัน โดยเฉพาะด้านวิทยาการคอมพิวเตอร์ (Computer Science) และภาษาศาสตร์เชิงคำนวณ (Computational Linguistics) เพื่อวัตถุประสงค์ในการปิดช่องว่างทางการสื่อสารระหว่างมนุษย์และระบบคอมพิวเตอร์ (SAS, 2567) ถ้าสังเกตดี ๆ จะรู้ว่า NLP อยู่ใกล้ตัวเราโดยที่เราอาจจะไม่รู้ตัว ตัวอย่างเช่น เมื่อเราพิมพ์ค้นหาใน Google จะมีการแนะนำคำมาให้ หรือการเติมคำให้แบบอัตโนมัติเมื่อพิมพ์ข้อความในอีเมล นอกจากการเติมคำแล้วยังมีการสั่งงานด้วยเสียง อย่างที่รู้จักกันดี นั่นคือ Siri ที่เป็นแอปพลิเคชันตัวดังใน iPhone และการบอกทางด้วยเสียงของ Google map ซึ่งหลายคนคงคุ้นเคยกันดีอยู่แล้ว

 

 

ในส่วนของการนำมา AI มาใช้กับการวิเคราะห์หมวดหมู่หนังสือมีขั้นตอนอย่างไร ไปดูกัน

ขั้นตอนการใช้ AI จัดหมวดหมู่หนังสือมีดังนี้:

     การสร้างฐานข้อมูลหนังสือ โดย AI จะทำการสแกนจากเนื้อหาและเก็บข้อมูลที่สำคัญต่าง ๆ ของหนังสือ เช่น ชื่อหนังสือ ชื่อผู้แต่ง คำสำคัญ เนื้อหาโดยสรุป เป็นต้น

     การใช้ AI วิเคราะห์เนื้อหาของหนังสือแต่ละเล่ม เพื่อระบุคำสำคัญและแนวคิดหลักของหนังสือ จากนั้นจะทำการจัดกลุ่มหนังสือที่มีเนื้อหาใกล้เคียงกันเข้าไว้ในกลุ่มด้วยกัน

     การกำหนดหมวดหมู่หลักและย่อยสำหรับจัดเรียงหนังสือ โดยใช้ผลการวิเคราะห์ของ AI เป็นแนวทางในการแบ่งและจัดเรียงหนังสือ เช่น แบ่งหมวดหมู่ตามสาขาวิชา ประเภทของวรรณกรรม ช่วงอายุ เป็นต้น

     การปรับปรุงระบบจัดหมวดหมู่อย่างต่อเนื่อง โดยใช้ข้อมูลป้อนกลับจากผู้ใช้งานและการใช้งานจริง เพื่อให้การจัดหมวดหมู่มีความแม่นยำและตรงกับความต้องการของผู้ใช้มากขึ้น

     นอกจากนี้ สามารถวิเคราะห์พฤติกรรมการอ่านของผู้ใช้และแนะนำหนังสือที่น่าสนใจได้อีกด้วย

ประโยชน์ของการใช้ AI ในการจัดหมวดหมู่หนังสือคือ:

     1. ความแม่นยำและรวดเร็ว: AI สามารถวิเคราะห์เนื้อหาของหนังสือได้อย่างรวดเร็วและแม่นยำ ทำให้การจัดหมวดหมู่มีความถูกต้องและตรงตามความต้องการของผู้ใช้มากขึ้น.

     2. ความสามารถในการจัดหมวดหมู่แบบละเอียด: AI สามารถจัดหมวดหมู่หนังสือได้ตามสาขาวิชา ประเภทวรรณกรรม ช่วงอายุ และแนวคิดหลักอื่น ๆ ทำให้ผู้ใช้สามารถค้นหาและเข้าถึงหนังสือที่น่าสนใจได้ง่ายขึ้น.

     3. ความสามารถในการปรับปรุงระบบอย่างต่อเนื่อง: AI สามารถใช้ข้อมูลป้อนกลับจากผู้ใช้งานและการใช้งานจริงเพื่อปรับปรุงระบบจัดหมวดหมู่อย่างต่อเนื่อง ทำให้การจัดหมวดหมู่มีความแม่นยำและตรงกับความต้องการของผู้ใช้มากขึ้น.

     4. ความสามารถในการแนะนำหนังสือที่น่าสนใจ: AI สามารถวิเคราะห์พฤติกรรมการอ่านของผู้ใช้และแนะนำหนังสือที่น่าสนใจตามความชอบของผู้ใช้ ทำให้ผู้ใช้สามารถค้นหาและอ่านหนังสือที่เหมาะสมกับตนเองได้ง่ายขึ้น

AI ใช้ข้อมูลต่าง ๆ ในการจัดหมวดหมู่หนังสือ ดังนี้:

     ชื่อเรื่อง ผู้แต่ง เพื่อระบุข้อมูลพื้นฐานของหนังสือแต่ละเล่ม

     คำสำคัญ ที่ปรากฏในเนื้อหาของหนังสือ เพื่อวิเคราะห์แนวคิดหลักและจัดกลุ่มหนังสือที่มีเนื้อหาใกล้เคียงกันเข้าอยู่ในหมวดหมู่เดียวกัน

     เนื้อหาโดยสรุปของหนังสือ เพื่อวิเคราะห์ประเภทและหมวดหมู่ที่เหมาะสม

     ข้อมูลป้อนกลับจากผู้ใช้งาน และการใช้งานจริง เพื่อปรับปรุงระบบจัดหมวดหมู่ให้มีความแม่นยำและตรงกับความต้องการของผู้ใช้บริการ

 

อ้างอิง

SAS. (2567). การประมวลผลภาษาธรรมชาติ (Natural language processing)
       นิยามและความสำคัญ. SAS. https://www.sas.com/th_th/insights/
       analytics/what-is-natural-language-processing-nlp.html

WEDO. (2564). มารู้จักกับ “NLP” ที่ไม่ใช่ Neuro Linguistic Programming แต่คือ
      Natural Language Processing ตัวช่วยในการสื่อสารเพื่อให้คอมพิวเตอร์จะเข้าใจ
     ภาษามนุษย์. Medium. https://medium.com/we-do/neuro-linguistic-programming-
     AD-natural-language-processing-1395409d9b7b